Wapienie paleozoiczne
Skąd pochodzą?
Najczęściej spotykanymi narzutniakami osadowych skał węglanowych na Wzgórzach Dylewskich są wapienie paleozoiczne pochodzące głównie z ordowiku i syluru oraz znacznie rzadziej z dewonu. Ich główne wychodnie znajdują się w środkowej części Niecki Morza Bałtyckiego od 16 południka do wybrzeży Estonii, a także w samej Estonii. Mniejsze wystąpienia stwierdzono jeszcze w Zatoce Botnickiej oraz w południowej Skanii.
Wapienie i nieco rzadsze dolomity są zbudowane głównie z węglanu wapnia i magnezu. Głównymi minerałami są w nich kalcyt, aragonit i dolomit. Minerały te powstają głównie w drodze biochemicznej (wytrącanie z wody morskiej przy znacznym udziale organizmów żywych) oraz w drodze przemian diagenetycznych (procesów tworzenia się skały zwięzłej z luźnego osadu). W ordowiku i sylurze postępował szybki rozwój fauny morskiej, stąd też w narzutniakach można znaleźć liczne okazy skamieniałej fauny, m.in. trylobitów, gąbki, koralowców, łodzików i liliowców.
Wapienie charakteryzuje określona reakcja z rozcieńczonym kwasem solnym (5%), który jest podstawowym narzędziem do rozpoznawania skał w praktyce terenowej. Po zakropleniu kwasu na próbkę skały wapiennej następuje wzburzenie roztworu, wynikające z wydzielania dużej ilości dwutlenku węgla. Wapienie pozbawione domieszek mają biały kolor, ale bardzo często związki żelaza i inne substancje nadają im bardzo zróżnicowane zabarwienie.
W lapidarium znajdują się okazy wapienia z bardzo licznymi skamieniałymi gąbkami (m.in. Actinostroma) i koralowcami oraz wapienia dolomitycznego plamiście zabarwionego tlenkami żelaza na kolor czerwony.
Większość wapieni paleozoicznych powstała od około 485 do 420 milionów lat temu.
Wapienie paleozoiczne nie są eratykami przewodnimi.
Rozmiary wapienia ze skamieniałościami (okaz ten pękł na dwie części): wys. – 0,35 m, obw. – 3,30 m, – 3,50 m.
Rozmiary wapienia dolomitycznego: wys. – 1,45 m, obw. – 2,50 m.
fot. Alicja Szarzyńska
mapy: Dariusz Gałązka
opracowanie merytoryczne: Dariusz Gałązka, Alicja Szarzyńska
