Pegmatyty
Skąd pochodzą?
Pegmatyty to skały magmowe zbudowane z bardzo dużych kryształów minerałów skałotwórczych (tekstura gigantokrystaliczna). W pegmatytach w lapidarium geologicznym na Dylewskiej Górze tzw. „prostych pegmatytów granitowych” duże krwistoczerwone kryształy skaleni potasowych osiągają nawet 20 cm długości – to około 10 razy więcej niż w przeciętnym granicie! Prawie imponujące rozmiary osiągają kryształy blaszkowe czarnego biotytu i złocistego muskowitu. Całości dopełniają białe skupienia ksenomorficznych (obcokształtnych) kryształów kwarcu.
Skały pegmatytowe powstają w końcowych etapach krystalizacji w intruzjach magmowych i są zlokalizowane w ich najwyższych partiach, na głębokości powyżej 1,5 kilometra. Mają taki sam skład mineralogiczny jak skały macierzyste, ale różnią się od nich żyłową lub gniazdową formą występowania.Pegmatyty są niezwykle atrakcyjnymi skałami pod względem wizualnym, ale oprócz niewątpliwej urody mogą też posiadać w swoim składzie cenne minerały półszlachetne i szlachetne – np. turmaliny, beryle, szmaragdy, korundy, topazy, akwamaryny, granaty, cyrkony i wiele innych.
Pegmatyty nie są eratykami przewodnimi. Towarzyszą wszystkim intruzjom magmowym.
Większość pegmatytów występujących w głazach narzutowych ma co najmniej 1,5 miliarda lat.
Rozmiary dwóch okazów pegmatytów z lapidarium: wys. – 1,50 m, obw. – 2,90 m; wys. – 0,55 m, obw. – 3,10 m.
fot. Alicja Szarzyńska
mapy: Dariusz Gałązka
opracowanie merytoryczne: Dariusz Gałązka, Alicja Szarzyńska
