Granit Amal
Granit Åmål w lapidarium – to niezwykle rzadki granit ze Smalandii. Na okazie można dostrzec lodowcowe rysy lunarne. Wiek skały to około 1,1 -1,6 miliarda lat.
Wychodnie „prawdziwego granitu Åmål” znajdują się na północ od miasta Åmål w zachodniej Szwecji, zaledwie około 25 km na wschód od norweskiej granicy. Niestety bardzo podobne granitognejsy mają wychodnie w południowo-zachodniej Värmland, na północ od Sztokholmu, stąd też znajdując narzutniak „prawdziwego granitu Åmål” nigdy nie mamy 100% pewności co do jego rzeczywistego pochodzenia.
Jaką ma petrografię?
Granit Åmål występuje w dwóch odmianach. Odmianie makroskopowo prawie jednorodnej, stonowanej kolorystycznie, bardzo bogatej w plagioklazy i jednocześnie stosunkowo ubogiej w kwarc. Minerały ciemne występują gniazdowo w niewielkich skupieniach. Jest to szaro-różowy lub szaro-czerwony granit, czasami noszący ślady procesów metamorficznych. Delikatna deformacja kryształów jest słabo widoczna głównie na skaleniach. Stają się wydłużone co nadaje skale słabo widoczną teksturę kierunkową. W skale można zaobserwować niewielkie kryształy pirytu, tytanitu i epidotu. Miejscami procesy metamorficzne osiągnęły większe nasilenie i wtedy mamy już do czynienia z ortognejsami. Ta unikalna, niezwykle wysoka zawartość plagioklazów sprawia, że nawet w niezmetamorfizowanej skale struktura krystaliczna jest słabo widoczna.. Oznaczenie tego wariantu skały w głazie narzutowym jest niezwykle trudne ze względu na brak większej ilości charakterystycznych elementów mineralogicznych. Niestety sama wysoka zawartość plagioklazów nie jest wystarczającym kryterium. Odmiana jednorodna jest zdecydowanie rzadziej spotykana od opisanej poniżej:
Odmianie kolorystycznie silnie kontrastowej i zarazem z na tyle lepiej widoczną teksturą kierunkową, że o skale powinno się pisać i mówić jak o granitognejsie (czasami przypomina gnejs oczkowy). W literaturze skała ta jest jednak nazywana jako „prawdziwy granit Åmål”. Jest to również granit średnio- lub grubokrystaliczny jednak jest od poprzednika zdecydowanie bogatszy w biotyt (nawet 10% i więcej) i niewielką domieszką hornblendy. Granit Åmål najczęściej jest ciemnoszary lub szaro-jasnoczerwony, bardzo bogaty w plagioklazy (do 2 cm długości, czasami intensywnie czerwone) i prawie bezkwarcowy. Nielicznie obserwowane kryształy kwarcu są bezbarwne lub niebieskawo-szare. „Gnejsowatość” skały jest podkreślona przez ciemne warstewki biotytu i hornblendy.
fot. Alicja Szarzyńska
mapy: Dariusz Gałązka
opracowanie merytoryczne: Dariusz Gałązka, Alicja Szarzyńska