Brunatny porfir bałtycki
Skąd pochodzi?
Wychodnie brunatnego porfiru bałtyckiego znajdują się około 130 km na południe od Wysp Alandzkich, mniej więcej na wysokości Sztokholmu. Brunatny porfir bałtycki występuje znacznie rzadziej niż jego czerwony „kuzyn”. Skała powstała około 1,6 miliarda lat temu. Transport lodowy narzutniaków brunatnego porfiru bałtyckiego na Wzgórza Dylewskie wyniósł około 700 km. W okazach tej skały można znaleźć niewielkie ksenolity (porwaki skał otoczenia porwane przez magmę) – najczęściej bazaltów.
Jaką ma petrografię?
Porfir kwarcowy o bardzo licznych, ale głównie drobnych (do 5 mm), fenokryształach. Na świeżej powierzchni przełam ciasta skalnego ma barwę od szarobrązowej przez czekoladowobrązową po czerwonobrązową. Ziarna na przełamie łatwo odpryskują. Ciasto skalne jest afanitowe. Bardzo licznie występują różowawe, czerwonawe lub czerwonobrązowe skalenie potasowe oraz mniejsze, prawie całkiem białe plagioklazy. Towarzyszą im nie mniej liczne, ale jeszcze drobniejsze (do 2 mm) ziarna czarnych minerałów, głównie augitu. Minerał ten wietrzeje najszybciej, pozostawiając po sobie na powierzchni narzutniaka puste jamki i zagłębienia. Szare kryształy kwarcu osiągają rozmiary do 2 mm. Skałę można pomylić z czerwonym porfirem Särna z Dalarny, który ma jaśniejsze (białoszare) kryształy kwarcu. Pozostałe eratyki z Dalarny nie mają widocznych gołym okiem kryształów kwarcu.
Brunatny porfir bałtycki jest eratykiem przewodnim.
Rozmiary eratyków w lapidarium: wys. – 0,75 m, obw. – 2,35 m, wys. – 0,15 m, obw. – 0,95 m.
fot. Alicja Szarzyńska
mapy: Dariusz Gałązka
opracowanie merytoryczne: Dariusz Gałązka, Alicja Szarzyńska
